Antalya’da mübadele

Abstract

Yeni kurulan ulusal devlet, Osmanlı Devleti'ndeki sorunlarla karşılaşmamak için savaş dönemini sonlandıran Lozan Barış Anlaşması ile yüzyıllar boyunca iç içe geçmiş iki unsurun mübadelesini onayladı. Lozan Barış Anlaşması sonucunda 30 Ocak 1923 yılında imzalanan Türk-Rum Ahali Mübadelesi Mukavelenamesi maddelerine göre Anadolu'daki Rum Ortodoks halk ile Yunanistan'daki Müslüman halkın zorunlu mübadelesine karar verildi. Ancak bu mübadeleye Batı Anadolu Türkleri ve İstanbul'da yerleşik şekilde bulunan Rumlar dahil edilmedi. Her iki ülkede mübadele işlemlerinin en kısa sürede ve iyi bir şekilde sonuçlanması için çalışmalara başladı. Karma Komisyon ve her iki ülkenin ortak görüşüyle mübadillerin deniz yoluyla taşınması kararlaştırıldı. Karma Komisyon'un Türkiye temsilcisi Tevfik Rüştü Aras mübadele sürecinin 10 Kasım 1923 yılında başlayacağını duyurdu. Mübadele öncesinde Türkiye'de birçok hazırlık yapıldı ve gelecek olan mübadillerin yerleştirilecekleri yerler, tarıma yatkın oldukları yerler açısından ülke on ayrı bölgeye ayrıldı. Bu planlamaya göre sekizinci bölgede yer alan Antalya'ya, Preveze ve Yanya'dan 15 bin çiftçi-bağcı ve 40 bin zeytinci getirilip yerleştirilmesi öngörülmüştür. Ancak mübadele sürecinde Antalya için planlanan gerçekleşmedi.İlk kafile 26 Şubat 1924 yılında Seyri Sefain'in İdaresine ait Ümid Vapuru'nun, Selanik Limanı'ndan Gelemerye muhacirlerini alarak, 4 Mart 1924 tarihinde Antalya limanına ulaştırmasıyla gerçekleştirmiştir. Selanik'in Avanlı, Baraklı, Gargara, Karatepe, Bozalan, Rumsırt (Rumsık), köylerinden gelen mübadiller Antalya'nın çeşitli yerlerine yerleştirilmiştir. Son kafile ise 1927 yılında Karaferya Kıbtilerinin Antalya'ya gelmesiyle gerçekleşmiştir. Antalya'ya; Bigadiça Köyü, Serfiçe, Kesriye (Yunanca'da, Kastoria), Yenice-i Vardar (Vardar Yenicesi ya da şimdiki adıyla Yaniça), Lankaza, Karaferya (Yunanca'da, Veroia; Veria), Girit, Selanik, Gelemerye, Nasliç (Lebiste, Anasliçe), Katrin, Kesendire gibi yerlerden mübadil gelmiştir. Antalya'ya gelen mübadillerin hemen hemen tamamı çiftçi kökenlidir. Toprakla uğraşan ve kırsal kesimden gelen muhacirler, Bandelliağa Çiftliğine (Zeytinköy), Polidomuz Çiftliğine (Alan Mahallesine), Kındıra Çiftliğine (Kirişçiler), Keşirler Çiftliğine yerleştirilmiştir. Ayrıca Dumanlar Köyü, Yeniköy, Serik ilçesine bağlı Abdurrahmanlar, Yanköy, Berendi ve Çanakçı köylerine de mübadiller yerleştirilmişlerdir. Antalya'dan giden Rumlar ise genellikle Sisam adasına ve Mora Yarımadası'ndaki Ermioni'ye yerleştirilmiştir. Antalya'da Anadolu'daki diğer şehirlere kıyasla daha az Rum olduğu için buraya yerleştirilen mübadillerde o oranda az olmuştur. Ancak Antalya'ya gelen hiçbir mübadil açıkta kalmamıştır.