Özet:
Bu çalışmada, ülkemiz kültür mantarı üretiminde önemli bir yere sahip olan Antalya ili Korkuteli ilçesinde mantar yetiştiriciliği yapılan alanlarda son zamanlarda önemli bir kompost zararlısı haline gelen mantar scatopsid sinekleri (Diptera: Scatopsidae)'ne karşı alternatif mücadele olanakları araştırılmıştır. Bu amaçla yarpuz (Mentha pulegium L.), adaçayı (Salvia tomentosa Miller) ve kekikler (Thymbra spicata L. ve Satureja thymbra L.)'den elde edilen uçucu yağların ve ana bileşenlerinin (sırasıyla; pulegone, ? -pinene, carvacrol ve thymol) mantar scatopsid sineklerinin erginlerine karşı fümigant etkileri test edilmiştir.Bu çalışmada, kullanılan uçucu yağlar ve ana bileşenlerinin mantar scatopsid sineklerinin erginleri üzerindeki fümigant etkilerini belirlemek amacıyla farklı konsantrasyon (0.5, 1, 5 ve 10 µl/l hava) ve süreler (0.5, 1, 2 ve 4 saat) kullanılmıştır. Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre, test edilen bitki uçucu yağlarının mantar scatopsid sineklerinin erginleri üzerindeki etkinliği sırasıyla Mentha pulegium > Satureja thymbra > Thymbra spicata > Salvia tomentosa şeklinde olmuştur. Test edilen ana bileşenlerin etkinlik sıra ise; pulegone > thymol > carvacrol > ß-pinene olarak belirlenmiştir.Mentha pulegium L. bitki uçucu yağının 1 µl/l hava konsantrasyonunun ve 2 saatlik maruz bırakma süresinin, Salvia tomentosa Miller bitki uçucu yağının 5 µl/l hava konsantrasyonunun ve 4 saatlik maruz bırakma süresinin, Thymbra spicata L. ve Satureja thymbra L bitki uçucu yağlarının ise 0.5 µl/l hava konsantrasyonunun ve 4 saatlik maruz bırakma süresinin mantar scatopsid sineklerinin erginleri ile mücadelede en uygulanabilir ve pratik parametreler olduğu sonucuna varılmıştır.Diğer yandan, pulegone uçucu yağ bileşeninin 1 µl/l hava konsantrasyonunun ve 2 saatlik maruz bırakma süresinin, carvacrol ve thymol uçucu yağ bileşenlerinin 0.5 µl/l hava konsantrasyonunun ve 4 saatlik maruz bırakma süresinin, test edilen mantar scatopsid sineklerinin erginleri ile mücadelede en uygulanabilir ve pratik parametreler olduğu sonucuna varılmıştır. ß-pinene uçucu yağ bileşeninin ise 10 µl/l hava konsantrasyonunun ve 4 saatlik maruz bırakma süresinin bile test edilen mantar scatopsid sineklerinin erginleri ile mücadelede uygulanabilir olmadığı sonucuna varılmıştır.Sonuç olarak, bu çalışma ile kültür mantarında son zamanlarda önemli kompost zararlısı haline gelen mantar scatopsid sineklerine karşı alternatif bir mücadele yöntemi ortaya konulmuştur. Yöntemin daha ekonomik ve çevreye çok daha az olumsuz etkisinin olmasından dolayı, yaygınlaştırılması ile mantar scatopsid sineklerine karşı mücadelede başarı oranı arttırılabilecektir.
