Türkiye’de 1980 sonrası hegemonya ve siyasal mücadelede CHP

Abstract

1980 sonrası genel olarak dünya siyasetinin gelişimini belirleyen temel dinamik neo-liberal düşünce olmuştur. Ekonominin toplumsal belirleyiciliğine dayanan neo-liberalizm, yapısal ve ideolojik düzenlemeleriyle yeni bir dünya düzeni oluşturmuştur. Dünya'da etkili olan bu değişim ve dönüşüm Türkiye'de farklı hegemonik mücadelelerin ve kırılmaların yaşanması ile karşılığını bulmuştur. 1983 genel seçimleri ile yeni liberal politikaları benimseyen ANAP'ın iktidara gelişi, Türkiye'nin yeni yol haritasını belirlemiştir. Böylece 1980'ler, Türkiye tarihinde kapitalizmin derinleşmesi ve burjuva hegemonyasının gelişmesinde önemli bir evre olarak yer almıştır. Liberal ideolojinin yükselişe geçmesi ve hegemonik etkisini artırması ile birlikte sol ve sosyal demokrasi bir sorgulama dönemine girmiştir. 1980'li yıllara damgasını vuran ve neoliberalizmin Türkiye'ye özgü bir bileşimini gerçekleştiren ANAP, neoliberal politikaların tıkanmaya başlaması karşısında, 1980'lerin sonları ve 1990'ların başlarında Türk siyasetindeki hegemonik konumunu kaybetmiştir. 2000'li yıllara gelindiğinde yaşanan ekonomik kriz ve arkasından gerçekleştirilen 3 Kasım 2002 genel seçimleri sonrasında AKP, hegemonya krizinin yarattığı kırılmadan yararlanarak, siyaset üzerinden sermaye hegemonyasını yeniden inşa etmiştir. `Muhafazakâr demokrasi' ile oluşturulan bu yeni hegemonya sürecinde sosyal demokrasi ise yükselişe geçmek için çözüm arayışlarını devam ettirmiştir.CHP bu koşullar altında kendini yenileme çabaları içine girmiştir. Bu değişim çabasını Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucu partisi olarak, Kemalist söyleminden vazgeçmeden, sosyal demokrat parti kimliği ile gerçekleştirmeye çalışmıştır. Bu anlamda CHP'nin 1980 sonrası yeniden Türk siyasal yaşamına girdiği 1992 tarihinden günümüze kadar geçirdiği süreç, çalışmanın teorik arka planına dayanak oluşturan Gramsci'nin görüşleri çerçevesinde incelenmiştir. CHP'nin politik ve ideolojik söylemlerinin incelenmesi çalışmanın önemli dayanak noktasını oluşturmaktadır. Öncelikle Gramsci, daha eşitlikçi ve özgürlükçü yeni bir toplum kurma çabasının ancak kolektif iradenin içinde biçimlenen bir ?siyasal parti? (modern prens) ile olabileceğini belirtmiştir. Bu bağlamda çalışmanın temeli, CHP'nin siyasal mücadele de hegemonik olma çabasını hangi araçlarla ve politikalarla gerçekleştirmeye çalıştığı, hegemonya konusunda temel kuramlardan olan Gramsci'nin hegemonya kuramsallaştırması model olarak alındığında CHP'nin söylem ve politikalarının bu kurama uygunluğunun analiz edilmesi oluşturmuştur.