Bazı insektisitlerin domates güvesi, Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae) üzerinde subletal etkilerinin belirlenmesi

Abstract

Bu çalışma, ülkemizde domates üretiminde önemli bir yere sahip olan Antalya ilinde domates yetiştiriciliği yapılan alanlarda son zamanlarda önemli bir zararlı olan domates güvesi, Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae)'ya karşı kullanılan insektisitlerin daha etkin ve bilinçli kullanılması için veri toplamak amacıyla ele alınmıştır. Bu amaçla T. absoluta larvaları, mücadelesinde kullanılmak üzere ruhsat alan dört insektisitin, chlorantraniliprole+abamectin, indoxacarb, azadirachtin ve spinosadın, sublethal dozuna (LC30) maruz bırakılarak gelişme, beslenme ve çoğalması üzerine etkileri araştırılmıştır. İncelenen gelişme, canlılık, çoğalma ve beslenme parametreleri, yumurta, larva, pupa ve toplam gelişme süreleri ve canlılık oranları, dişi başına düşen yumurta sayısı, preovipozisyon, ovipozisyon ve postovipozisyon süreleri, ömür ve generasyon süresi, cinsel oran ve pupa ağırlıklarıdır. Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre, spinosada maruz bırakılan bireylerin larva ve pupa gelişme süresi önemli derecede kısalırken, yumurta açılım süresi etkilenmemiş, indoxacarb, azadirachtin ve chlorantraniliprole+abamectine maruz bırakılan bireylerin yumurta, larva ve pupa gelişme süresi önemli derecede artmıştır. Spinosad, indoxacarb, azadirachtin ve chlorantraniliprole+abamectin ile muamele edilen bireylerin yumurta, larva, pupa ve genel canlılık oranlarında azalma bulunmuştur. Spinosad, indoxacarb, azadirachtin ve chlorantraniliprole+abamectin ile muamele gören bireylerin dişi başına düşen yumurta sayısında azalış görülmüştür. Spinosad preovipozisyon süresinin kontrole göre artmasına, ovipozisyon ve postoviposizyon sürelerinin kontrole göre azalmasına neden olmuştur. Azadirachtin, preovipozisyon, ovipozisyon ve postovipozisyon sürelerinin kontrole göre önemli derecede azalmasına neden olurken, indoxacarb ve chlorantraniliprole+abamectin preovipozisyon ve postovipozisyon sürelerinin artmasına neden olmuştur. Azadirachtin ile muamele edilenlerin dişi ve erkek ömrü azalmıştır. Chlorantraniliprole+abamectin ile muamele edilenlerin dişi ve erkek ömrü kontrole göre artmıştır. Spinosad, indoxacarb, azadirachtin ve chlorantraniliprole+abamectin T. absoluta 'nın generasyon süresini arttırmıştır. Spinosad, indoxacarb, azadirachtin ve chlorantraniliprole+abamectinin sublethal dozuna maruz kalanların dişi oranı kontrole göre değişmemiştir. Spinosad, indoxacarb, azadirachtin ve chlorantraniliprole+abamectin T. absoluta'nın dişi pupa ağırlıklarını etkilemiş fakat erkek bireylerin pupa ağırlıklarını etkilememiştir. Buna göre adı geçen ilaçlar T. absoluta'nın beslenmesini engellemektedir. Çalışma sonucu, T. absoluta'ya karşı ruhsat almış ya da geçiçi ruhsat almış insektisitlerin yani spinosad, indoxacarb, azadirachtin ve chlorantraniliprole+abamectinin sublethal dozlarının zararlının gelişme, çoğalma ve beslenmesini engellediği, canlılık oranını azalttığı belirlenmiştir. Böylece ilaçların etkisinin ilaçlamalardan sonra canlı kalan bireyler üzerinde sürdüğü kanıtlanmıştır. Dışarıdan bulaşma olmadığı takdirde bu ilaçların kullanıldığı seralarda ilaçlamalardan sonra canlı kalan bireylerde ve bunlardan meydana gelen bireylerde gelişme ve çoğalma bakımından önemli bir gerileme beklenmelidir. Bu etkiden yararlanmak için daha sonra yapılacak ilaçlamalar için acele edilmemelidir. Bu zararlılarla mücadele masraflarının azaltılması, ilaçlara direncin geciktirilmesi, sağlık ve çevresel kaygılarının azaltılması bakımlarından önemlidir.