Türkiye’de kalkınma ajanslarının kurumsal bağlamının biçimlendirme mekanizmaları üzerine bir çözümleme

Abstract

Bu araştırmanın amacı, Türkiye'de 2006'dan bu yana 26 bölgede (düzey 2 bölgeleri) kurularak faaliyete geçen Kalkınma Ajanslarının Türkiye'deki iş sisteminin kurumsal bağlamında incelenmesidir. Kalkınma ajansları, küresel etkilerle son yıllarda yaygınlaşan yönetişim yapılarının önemli örneklerindendir; AB gibi ulusüstü bölgesel bir yapılanma tarafından desteklenmektedirler ve kuruluş amaçları nedeniyle bölgesel düzeyde faaliyet gösteren kurumlardır. Makro kurumsal kuram literatüründe güncel bir konu olan 'küresel, yerel ve bölgesel etkilerin örgütlerin ve kurumların dünyasına yansıması' tartışmalarının bir örneği olan bu çalışma için, sayılan özellikleri nedeniyle, kalkınma ajansları araştırılmaya değer bir örnek olarak seçilmiştir. Keşfedici bir araştırma olan bu tez çalışmasında araştırma sorularını yanıtlayabilmek için nitel araştırma yöntemlerinden yararlanılmıştır. Veri geliştirme aracı olarak gözlemler, doküman analizleri ve görüşmeler kullanılmıştır. Kalkınma ajansları ile ilgili yayınlanan kanunlar, yönetmelikler, kararnameler, raporlar; ajansların faaliyetlerine gözlemci olarak katılmak yoluyla sağlanan veriler ve 18 ajansın çeşitli kademelerindeki çalışanları ve Kalkınma Bakanlığı temsilcileri ile yapılan görüşmeler nitel araştırma yöntemlerine uygun olarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda, Türkiye'deki iş sisteminde kurumların biçimlenmesinde en önemli aktörün devlet olduğu tespiti doğrulanmıştır. Türkiye'de devletin, alanyazında daha önce tanımlanmamış farklı mekanizmalarla kurumları biçimlendirdiği sonucuna ulaşılmıştır. Türkiye'deki iş sisteminde devlet "belirsizlik yaratarak" ve "organik bağlar kurarak" ajansları kendisine yakınlaştırmaktadır. Ayrıca, yaşanan dönüşümlere rağmen devletin kalkınma eksenindeki ekonomik örgütlenme yapısında önemli bir değişikliğin olmadığı, en iyi uygulama örnekleri olarak ithal edilen yönetişim uygulamalarının Türkiye'deki kurumsal bağlamda istenilen amaçlar doğrultusunda faaliyetlerini gerçekleştiremediği sonuçlarına da ulaşılmıştır.