Veri madenciliği ile hanehalkı yağ tüketiminin modellenmesi

Abstract

Hanehalkına ait hane, fert ve tüketim karakteristiklerini içeren "Hanehalkı Bütçe Anketi" veri seti ile yapılmış birçok çalışma mevcuttur. Bu çalışmanın amacı TÜİK tarafından derlenen Hanehalkı Bütçe Anketi verileri kullanılarak, hanehalkının tüketmiş olduğu zeytinyağı, tereyağı, margarin ve diğer bitkisel yağlar ile diğer yenilebilir sıvı yağ tüketimini etkileyen hanehalkı karakteristiklerine ilişkin faktörlerin ve hanehalklarının tüketim durumlarının Karar Ağacı yöntemi ile belirlenmesidir. Çalışmanın birinci bölümünde veri madenciliği kavramı ve bilgi keşfi sürecinde kullanılan metodolojiler özetlenmiştir, ikinci bölümünde veri madenciliği modelleme çeşitleri ile ilgili bilgiler verilmiştir. Üçüncü bölümde genel olarak katı ve sıvı yağlar ile ilgili bilgilere yer verilmiştir. Ayrıca bu bölümde hanehalkı genel tüketimi, gıda tüketimi ve yağ tüketimi harcamalarını etkileyen faktörler incelenmiş ve bu alanda daha önce yapılmış çalışmalar detaylı bir şekilde incelenmiştir. Çalışmanın uygulama kısmında ilk önce 2009-2012 yılları arasında TÜİK tarafından derlenen hanehalkı bütçe anketi verilerinin veri birleştirme, ön işleme aşamaları ile gelir ve harcama verilerinin enflasyondan arındırma işlemlerine yer verilmiştir. Buradan elde edilen veri setleri ile veri madenciliği yöntemlerinden kümeleme analizi ve karar ağacı yöntemleri kullanılarak Türkiye hanehalkının belirlenen yağ tüketimi kategorisinde tüketim profili çıkarılmıştır. Yapılan çalışma sonucunda hanehalkının tüketmiş olduğu dört farklı yağ türünün tüketimini etkileyen faktörler karar ağacı yöntemi ile belirlenmiştir. Yağ türlerinin tüketimini etkileyen faktörler genel olarak birbirine benzemekle beraber, hangi yağ türünü hangi karakteristiğin hangi şekilde etkilediği farklılıklar göstermektedir. Meydana gelen karar ağacında bu detaylar görülmektedir. Zeytinyağı ve tereyağı gibi sağlıklı, besin değeri yüksek ve pahalı olan yağ türlerini etkileyen en önemli karakteristiğin gelir olduğu görülürken, margarin ve diğer bitkisel yağlar ile diğer yenilebilir sıvı yağ gibi daha ucuz yağ türlerinin tüketimini etkileyen en önemli karakteristiğin hanehalkı büyüklüğü olduğu görülmüştür. Her bir yağ türünde meydana gelen karar ağacının alt düğümlerine ve detaylarına inildiğinde tüketimi etkileyen faktörlerin değiştiği görülmüş ve bunların detayları çalışmada incelenmiştir.