Hilmi Ziya Ülken'de bilim felsefesi (Batılı filozoflarla karşılaştırmalı bir çalışma)

Abstract

Bilimsel düşünme ve araştırma yöntemlerinin mantıksal bir çözümlemesini vermeyi amaçlayan bilim felsefesi, bilimsel bilginin niteliğini incelerken epistemolojiyle, bilimsel akıl yürütmeyi sorgularken mantıkla, bilimin incelediği varlıkların gerçekliğini ele alırken metafizikle, bilimin gelişimini, bilimsel kuramların değişimini, bilimin doğasını ele alırken de sosyoloji ve tarih alanlarıyla ilişki kurmaktadır. Sosyal bilimlerin en önemli görülen alanlarıyla bu denli sıkı bir ilişki içerisinde olan bilim felsefesinin, tarihsel olarak bakıldığında Antik Yunan'a dek uzanan büyük bir geçmişe sahip olduğu görülmektedir. Ancak disipliner bir duruma gelmesi, hızla gelişen bilimin sonucu olarak, felsefenin bilim üzerine düşünmeye başlamasıyla, 20. Yüzyılda gerçekleşmiştir. Sonraki süreçte de artık bilimin hızlı gelişimi ve bilimdeki soruların artmasıyla, felsefenin en önemli dallarından biri durumuna gelmiştir. Bu çalışmada ülkemizin önde gelen düşünce ve bilim insanı, Cumhuriyet Dönemi aydınlarından, felsefe, sosyoloji, psikoloji, antropoloji gibi sosyal bilimlerin hemen her alanında eserler ortaya koyan ve felsefe temelinin oluşmasında önemli rol oynayan Ord. Prof. Dr. Hilmi Ziya Ülken'in bilim felsefesinin temel konularına ilişkin yapmış olduğu tarihsel değerlendirmeyi ve onun bu konulardaki görüşlerini ortaya çıkarmayı amaçladık. Daha sonra bilim felsefesi alanında Batı'da büyük etki yaratmış olan Henri Poincaré, Karl Popper ve Thomas Kuhn'un görüşleriyle Ülken'in görüşlerini karşılaştırarak, onun da bu alanda dikkate alınması gereken düşüncelerinin bulunduğunu ortaya koymaya çalıştık.