Kır ve kentte yaşayan yaşlıların yaşam kalitelerinin depresyona etkisi : Altınkum ve Adrasan mahalleleri üzerine bir araştırma

Abstract

Bu çalışmada kırsalda ve kentte yaşayan yaşlıların yaşam kalitesi düzeyi ve cinsiyet, yaşanılan yer, eğitim durumu, yaş grupları, gelir, medeni durum, evde kalınan kişi, sağlık ve yaşlılık algısı gibi değişkenlerden oluşturulan modellerin depresyona etkisinin olup olmadığı sorusuna yanıt aranmıştır. Söz konusu araştırma sorularına yanıt bulmak amacıyla Antalya şehir merkezinde ve kent tanımı çerçevesinde yer alan Altınkum Mahallesi Aile Sağlığı Merkezi ile kırsal alan tanımı içerisinde bulunan Adrasan Mahallesi Aile Sağlığı Merkezinden birinci basamak sağlık hizmeti alan 65 yaş ve üzeri 254 kişiyle bir çalışma yürütülmüştür. Bu çalışma kapsamında katılımcılara WHOQOL-OLD.TR ( Dünya sağlık örgütü yaşlı yaşam kalitesi ölçeği Türkçe versiyonu), Geriatrik depresyon ölçeği ve Katılımcı bilgileri anket formu uygulanmıştır. Araştırmaya, kentten 139 kişi, kırsaldan da 115 kişi katılmış olup araştırmaya katılan tüm katılımcıların Yaşam Kalitesi ortalaması 83,6339 + 10,95498 puan olarak bulunmuştur. Araştırmaya katılanların yaşam kalitesine kır ve kent bağlamında bakıldığında ise kırsalda yaşayan yaşlıların yaşam kalitesi ortalaması (86,4957 + 12,10363) kentte yaşayanlara göre (81,2662 + 9,30215) daha yüksek çıkmıştır. Ayrıca erkeklerin yaşam kalitesi ortalamasının (84,2721 + 11,56333) kadınların (82,8983 + 10,20842) ortalamasından daha yüksek olduğu bulunmuştur. Araştırmaya katılan tüm katılımcıların depresyon skoru ortalaması 9,0906 + 7,32879 olarak bulunmuş olup kırsalda yaşayan yaşlıların depresyon skoru ortalaması 10,1739 + 8,30479, kentte yaşayan yaşlıların depresyon skoru ortalaması 8,1942 + 6,30146 olarak bulunmuştur. Cinsiyet bağlamında, kadınların depresyon skoru ortalaması 11,2542 + 7,39159 iken erkeklerin depresyon skoru ortalaması 7,2132 + 6,75761 olarak bulunmuştur. Depresyon, kesme skoru olan 14'e göre sınıflandırıldığında katılımcıların 63'ünde (%24,8) depresyon olduğu bulunmuştur. Depresyon bulunan kişiler arasında kadınların sayısının ve oranının daha yüksek olduğu bulunmuştur. Araştırmada depresyon skoru üzerindeki etkileri değerlendirilmek üzere altı adet model oluşturulmuştur. Bunlar: • Model 1: yaşam kalitesi ölçeğinin alt boyutları, • Model 2: yaşam kalitesi skoru, cinsiyet ve yaşanılan yer değişkenleri, • Model 3: yaşam kalitesi skoru, cinsiyet, yaşanılan yer, eğitim durumu, yaş ve gelir bağımsız değişkenleri (sosyo-ekonomik durum modeli), • Model 4: yaşam kalitesi skoru, cinsiyet, yaşanılan yer, medeni durum ve evde kalınan kişi bağımsız değişkenleri (aile yapısı modeli), • Model 5: yaşam kalitesi skoru, cinsiyet, yaşanılan yer ve sağlık bağımsız değişkenleri (sağlık modeli), • Model 6: yaşam kalitesi skoru, cinsiyet, yaşanılan yer, eğitim durumu ve yaşlılık algısı bağımsız değişkenleri (yaşlılık modeli) bulunmaktadır. Hem kırsalda hem de kentte yaşayan yaşlıların yaşam kalitesi düzeyinin depresyon skorunu etkilediği bulunmuştur. Analizler sonucunda yaşam kalitesi ölçeğinin sosyal katılım, özerklik ve geçmiş, bugün, gelecek faaliyetleri alt boyutlarından oluşan modelin (Model 1: %45) depresyon üzerinde etkisi olduğu, model dışında bırakılan diğer boyutların etkisinin olmadığı bulunmuştur. Ayrıca yukarıda sıralanan diğer modellerin de çeşitli oranlarda depresyon skoru üzerinde etkisi olduğu bulunmuştur (Model 2: %27,2, Model 3: %36,6, Model 4: %28,6, Model 5: %42, Model 6: %43,6).