Sosyal bilgiler öğretmenlerinin ailedeki sosyal rollerin zaman içerisindeki değişimine ilişkin görüşlerinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın amacı, Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin ailedeki sosyal rollerin zaman içerisindeki değişimine ilişkin görüşlerinin incelenmesidir. Bu araştırmada, nitel araştırma desenlerinden olgu-bilimden yararlanılmıştır. Araştırmanın katılımcıları, ölçüt örneklem ile belirlenmiş olup Antalya İl Milli Eğitim Müdürlüğü'ne bağlı okullarda görev yapan 10 Sosyal Bilgiler öğretmeninden oluşmaktadır. Araştırmada veriler yarı-yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak toplanmıştır. Yarı-yapılandırılmış görüşme formu ile elde edilen verilerin çözümlenmesinde tematik analiz tekniğinden yararlanılmıştır. Araştırmada sosyal bilgiler öğretmenlerinin ailedeki babanın sosyal rolünün; aileyi koruyup kollayan, otorite, disiplini sağlayan, güç kaynağı olarak tanımladıkları ortaya çıkmıştır. Aile içindeki annenin sosyal rolü ise düzenleyici, toparlayıcı, şefkat, sevgi ve güven kaynağı olarak belirtilmiştir. Aile içindeki büyükanne ve büyük babanın rolü; kültür aktarımını sağlayan, tecrübelerini aktaran, aile içi uyumu arttıran, ikinci anne-baba rolü olarak görülmüş, çocukların oyun arkadaşı, neşe ve sevinç kaynağı olarak açıklanmıştır. Sosyal bilgiler öğretmenleri zamanla ailedeki sosyal rollerin değiştiğini bu değişimin aile içindeki sorumlulukların paylaşılması, karar mekanizmasının farklılaşması ve anne-baba rollerinin aynılaşması olarak belirtmişlerdir. Sosyal rollerin yerine getirilmemesinin çocukta içe kapanıklık ve güvensizlik oluşturduğunu, bu tür çocuklarda sorumluluk bilincinin gelişmediğini, disiplin sorunlarını ortaya çıkarabileceğini ve okul başarısını olumsuz etkilediğini açıklamışlardır. Ailedeki sosyal rollerin yerine getirilmesinin çocukları yaşama hazırlayacağı, ayakları yere basan, öz güvenli, sorumluluk sahibi bir birey olarak yetişmesine katkı sağlayacağı ve okul başarısını da olumlu yönde etkiyeceği ortaya çıkmıştır. Farklı aile yapısı ortamında büyüyen çocuklarda ise eğer anne ve baba sosyal rollerinin bilincinde hareket etmezse çocukta güven, sevgi eksikliği, saldırgan davranışlar, gerileme, disiplin boşluğu görülebilecekken, farklı aile yapısına sahip olsa da anne ve babanın sosyal rollerinin bilincinde davranmasının ise çocuk üzerinde olumsuz bir etki yaratmayacağını ve başarısına da olumlu yansıyacağını ortaya koymuştur. Sosyal bilgiler öğretmenleri ailedeki sosyal rollerin bilinçlendirilmesi konusunda okul-öğretmen-aile iş birliği içerisinde olunması gerektiği, seminerler, eğitimler verilmesinin faydalı olabileceğini belirtirken, çocuklara da en güzel eğitimin kendilerinin doğru rol ve model olmasından geçtiğini vurgulamışlardır. Öğretmenlerin bu konuda öğrencileri hakkında farkındalıklarının bilincinde olarak ailelerle iletişim içinde olması gerektiği açıklanmıştır. Öğretmen ve ailenin çocuğa empati ile yaklaşmasının, yol gösterici olmasının ve sevgi ile davranmasının çocuğun sosyal rol bilincine olumlu katkısı olacağı belirtilmiştir.