Zemin özelliklerinin saptanmasında P-SV dönüşmüş sismik dalgaların (Converted Waves) elde edilmesi için yeni bir yöntem

Abstract

Bu tez çalışmasında ilk kez tek ayaklı iki düşey jeofon (P jeofonları) kullanılarak enine sismik dalganın düşey bileşen SV dalgasının dönüşmüş kısmı olan P-SV(=SV = Converted waves) modlu dalgalar elde edilmiştir. Bu dalgalardan, literatürde söz edildiği halde şimdiye kadar yüzeydeki ölçülerle sığ sismik kırılma ve yansıma çalış malarında örneğine rastlanmayan ve arazide (In-situ) uygu laması ilk kez bu çalışmada yapılan dönüşmüş sismik dalga lar iki şekilde kaydedilmeye çalışılmıştır. Birincisinde, bilinen bir teknikle her bir j e of on istasyonunda yatay jeof onlar (ışmsal-yatay) ve düşey sismik kaynak kullanı larak sismik kırılma ve yansıma ölçülerinde SVc kayıtları elde edilmiştir. İkincisinde ise,, tezin ana konusunu teş kil eden, her jeofon istasyonunda birbirine seri olarak bağlanan (P P~~) tek ayaklı benzer karekteristikli iki dü şey jeofon (P jeof onları) ve düşey sismik kaynak kullanı larak dönüşmüş sismik dalgaya özdeş (P-SV=Sv_ ) sismik kırılma ve yansıma dalga kayıtları elde edilmeye çalışıl mıştır. Elde edilen bu özdeş kayıtların değerlendirilme leri sonucunda sismik tabaka hızlarınırf birbirine hemen hemen eşit olduğu gözlenmiştir. Son yıllarda bir çok yayında görülen ve kuyu sismi ğinde kullanılan dönüşmüş sismik hız bağıntısı Vp._gy ç^Z, (Vp.Vgy) ', bu çalışmada yeryüzü ölçülerinde kullanıl mıştır. Dönüşmüş sismik dalga hızlarının (Vp+ p- ) karesi nin, boyuna sismik dalga hızlarına (Vp+) oranından enine sismik dalganın düşey bileşeninin (SV (-SV ) dalga hızları yaklaşık olarak bulunmuştur. Böylece SV dalga hızlarının daha kolay ve kısa zamanda ölçülebilmeleri sağlanmıştır. Ayrıca bu tezde ileri sürülen usûl ile elde edilen kayıtlarda (P+ P~) sismik boyuna ve- enine dalga sinyalleri üzerinde farklı fazlarda bazı gürültülerin yok edilebile ceği görülmüştür.Bu tezde geliştirilen yeni ölçme tekniğiyle çeşit li jeolojik yapıların üzerinde alman sismik kayıtlardan bulunan sonuçlar, 1) Daha derinlerden sismik cevap almak mümkün oldu ğunu, 2) SV için kuyu jeofiziği ve alışılmış ölçülerden daha kolay ve daha ekonomik olduğunu, 3) Mühendislik ve arama jeofiziği için kullanışlı bir teknik olduğunu göstermektedir.