Biyolojik çeşitliliğin evrimi: Chorthippus biguttulus tür grubunun Anadolu’da çeşitlenmesi

Abstract

Türleşme mekanizmaları ve türün tanımlanması biyoloji içerisinde çok tartışılmış ve halen tartışmalı bir konudur. Eşeylerle üreyen organizmalarda, tür aralarında fiilen ya da potansiyel olarak üreyebilen gruplardan oluşur ve diğerlerinden zigot öncesi ya da sonrası mekanizmalarla izoledirler. Bu nedenle yakın akraba türler arasındaki üreme izolasyonunun altında yatan evrimsel mekanizmaları çalışmak evrimsel araştırmaların en aktif alanlarından birisidir. Karmaşık iletişim sistemine sahip olan C. biguttulus grubunda erkek ve dişi bireyler birbirlerini akustik sinyallerle bulurlar. Bu sinyaller türe özgüllük gösterir ve eşeysel seçilim ve prezigotik üreme izolasyonunda rol oynarlar. C. biguttulus grubu akustik sinyalleri iletişim kurmakta kullandıklarından, yukarıda tanımlanan konularla ilgili olarak çok kullanılmışlardır. Gruba ait fenotipik ve genotipik veri edinmek için uygun habitatlarda Anadolu'nun tümünü temsil edecek şekilde mümkün olduğu kadar arazi çalışması yapıldı. Arazi çalışmaları grubun üyelerinin özellikle 1500m ve üzerinde orman açıklıkları ve subalpin çayırlıkları tercih ettiğini göstermiştir. Tüm populasyonlarda ilk olarak canlı örneklerden ses kayıtları gerçekleştirildi. Sonrasında örnekler hem moleküler hem de morfolojik çalışmalar için kullanıldı. Ses karakterleri detaylı incelendiğinde Anadolu'da üç farklı soy hattının (C. brunneus, C. biguttulus, C. mollis) temsilcilerinin olduğu ve bunların oluşturduğu ayak hareketi örüntüsü bu çalışma ile ilk defa detaylı olarak tartışıldı. Morfometrik ölçümler mümkün olduğu kadar fazla populasyondan alındı ve ses karakterleri ile uyuşup uyuşmadığı test edildi. Morfometrik analizlerin sonucu tür ya da alt tür gibi yakın akraba birimleri ayırabileceğini göstermiştir. Veriler ışığında iki yeni tür tanımlandı: C. antecessor Şirin ve Çıplak sp.n. farklı morfolojisi ile C. relicticus Şirin, Helversen ve Çıplak sp.n. ise ses karakterleri ilegrubun diğer üyelerinden ayrılırlar. Elde edilen morfolojik ve ses verilerini grubun coğrafik dağılımı ile kıyaslanması C. antecessor türünün C. brunneus alt grubunun, C. ilkazi türünün ise C. biguttulus alt grubunun muhtemel atası olduğu işaret etmektedir. Diğer taraftan moleküler veriler bu ilişkilere tam bir çözüm getirememiştir. Moleküler verilerin gösterdiği en ilginç sonuç Anadolu C. mollis mollis taksonunun tüm grubun muhtemel atasal formuna en yakın takson olarak gözükmesidir. Tüm veriler birlikte değerlendirdiğinde (i) ses karakterlerinin alt grup belirlemede ve tür tanımada en etkin karakter olduğu, ancak morfolojik değerlendirmelerinde uygun analizlerle iyi sonuçlar verebileceği, (ii) grubun soğuk iklimsel koşullarını sevdiği ancak kuzeyden köken almadığı, tersine Anadolu gibi güneydeki sığınaklardan köken aldığı (iii) bu güne kadar öne sürüldüğü gibi grubun son buzul devri değil, alt gruplar için bile bu süreyi daha da geriye itmekte ve dolayısıyla grup için çok daha önce olmasının muhtemel olduğu sonuçlarına varılmıştır. Şimdiye kadar Anadolu'dan C. biguttulus biguttulus, C. biguttulus hedickei, C. ilkazi, C. mollis mollis, C. bozdaghi, C. brunneus ve C. bornhalmi olmak üzere yedi taksonu bilinmekteydi. Bu çalışma C. biguttulus biguttulus ve C. brunneus taksonlarının Anadoluda yayılışlarının olmadığını ve C. biguttulus hedickei'nin ise C. biguttulus euhedickei taksonu olduğunu ve grubun iki yeni taksonun varlığı da bu çalışma ile saptanmıştır.