Statik betonarme projeleri ulusal yapı analiz programları ile yapılan dolgulu dişli döşemeli binaların ETABS analiz programı ile incelenmesi

Abstract

Ülkemizde betonarme yapıların projelendirilmesinde genel olarak analiz, tasarım ve çizim özellikleri bulunan ulusal programlar (Sta4Cad, İdeCAD Statik ve ProtaStructure) kullanılmaktadır. Bu yapılarda, kolonsuz alanı arttırmak ve düz bir tavan yüzeyi elde etmek amacıyla, kiriş yüksekliği diş derinliğine eşit alınarak elde edilen dolgulu (asmolen, strafor, bims, gazbeton vb. dolgu malzemeli) dişli (nervürlü) döşemeli sistemler yaygın olarak kullanılmaktadır. Dolgulu dişli döşeme sistemi, kat yüksekliğinin etkili kullanılmasında ve iç mekân tasarımında mimarlara büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Dişlerin arasına kalıp imalatını kolaylaştırmak amacıyla yaygın kullanılan dolgu malzemesi adına referansla bu tip yapılar asmolen döşemeli yapı sistemi olarak da adlandırılır. Ayrıca dolgulu dişli döşemeli yapı sistemi, kalıp işçiliğini azalttığı için diğer döşeme sistemlerine göre, işçilik maliyetini düşürmekte ve inşaat süresini kısaltmaktadır. Buna göre yeterli eğilme, kesme ve zımbalama kapasitesini sağlaması koşulu ile kirişlerin yüksekliği yerine genişliği arttırılarak yastık kirişler oluşturulur. Söz konusu sistemlerde döşeme kalınlığı döşeme üst kotundan diş dibine olan uzaklık olarak tanımlanır. Bu sistemlerdeki döşeme kalınlığı, uygulamada sık kullanılan plak döşeme kalınlığına göre daha büyüktür. Ülkemizde sıklıkla uygulamasına rastlanan dişli döşemeli yapı uygulamalarında, dişler arasında (varsa dolgu üzerinde) ince bir döşeme plağı oluşturularak ve genelde sadece tek doğrultuda diş düzenlenmesiyle döşeme sistemi oluşturulmaktadır. Türkiye geneli ve Antalya yöresinde yaygın olarak kullanılan perdeli ve perdesiz, ortogonal ve ortogonal olmayan çerçeveli, perde ve çerçeveli dolgulu dişli döşemeli yapı sistemlerinin deprem davranışının Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği TBDY (2018)'e göre yukarıda adı geçen ulusal programlar ile Türk Deprem Yönetmeliği TDY (2007) ve TS 500 (2000) yönetmelik esaslarına göre projeleri yapılan binaların, uluslararası ETABS programına göre incelenmesi ve sonuçlarının karşılaştırılması amaçlanmaktadır. İncelenen örnek uygulanmış yapılar, Antalya mücavir alan içinde bulunan dişli döşemeli çok katlı yapıları içermesine rağmen, benzer döşeme sistemine sahip yapılara Türkiye' nin bütün bölgelerinde sıklıkla rastlanılmaktadır. Bu tür yapıların deprem bölgelerinde yapılırken daha dikkatli modellenmesinin gerekliliği ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu nedenle, tasarımda yapılabilecek modelleme hatalarının ETABS programı ile incelenerek ortaya konulması ve çözümlerinin üretilmesi amaçlanmaktadır. Bu konuda diğer bazı ülkelerin yönetmeliklerinde bulunan (ACI 352-02, 2002) ve ülkemiz deprem yönetmeliğinde TBDY (2018)'de bulunmayan hususlar ortaya konarak bunların düzeltilmesine katkı sağlanması amaçlanmıştır. Böylelikle depremlerde daha sağlıklı davranış gösteren binaların yapılması teşvik edilmiştir. Ayrıca bu konularda yönetmeliklerde, özellikle ortogonal olmayan akslarla ilgili olarak, hesap ve tasarımda bazı ilave tedbirlerin alınması gerekliliği vurgulanmıştır. Ulusal yapı analiz programları ile projeleri yapılan, uygulamada sıkça karşılaşılan perdeli ve çerçeveli, ortogonal ve ortogonal olmayan aksların bulunduğu, Antalya bölgesinde yaygın kullanımı olan ve merkez ilçeleri mücavir alanı içerisinde mevcut toplam altı adet, her program için ikişer adet kullanım amacı farklı dolgulu dişli döşemeli bina seçilmiştir. Bu seçilen binaların mevcut projeleri temin edilmiş, ETABS analiz programı ile modellenip, TDY (2007) ve TBDY (2018)'e göre bazı statik ve dinamik etkileri incelenmiş ve sonuçlar karşılaştırılmıştır. Hesaplamada doğrusal hesap yöntemlerinden eşdeğer deprem yükü yöntemi (EDY) ve mod birleştirme yöntemi (MBY) kullanılmıştır. Ayrıca mevcut veriler kullanılarak doğrusal olmayan sabit tek modlu itme analizi kullanılarak ETABS programı ile TBDY (2018) ilgili bölüm esaslarına göre mevcut yapıların performansları değerlendirilmiştir.