Yeni kronoloji ve yeni bulgular ışığında Phryg seramiği ve yayılım alanı

Abstract

Anadolu toprakları Antik dönem boyunca birçok topluluğa ev sahipliği yapmıştır. Bu önemli topluluklarından birisi de MÖ 2. binyıl sonlarında bir göç hareketiyle Anadolu'ya gelen Phrygler'dir. Phrygler inanç sistemleri, sosyo-ekonomik ilişkileri, mimarisi, seramik üretimi, tekstil ve madencilikteki becerileri ve efsaneleri ile kısacası bıraktıkları maddi ve manevi kültürel mirası ile Anadolu'nun tarihsel süreci içinde ön plana çıkan topluluklardan biri olmuştur. Gordion'da yürütülen kazı çalışmaları, Phryglerin MÖ 10. yüzyılda güçlü bir merkezi krallık görünümü aldığını göstermektedir. Eldeki tez çalışmasında amaç, Phryg seramiğinin gerek başkent Gordion'daki gerekse de diğer yayılım gösterdiği alanlardaki örnekleri ile birlikte ele alınıp, Erken Demir Çağı'ndan başlayarak Orta Phryg Dönemi sonlarına kadar devam eden süreçte tipolojileri ve kronolojileri değerlendirilerek güncel sonuçların bir bütün halinde sunulmasıdır. Phryg seramiği Anadolu'nun batı platosu merkezli olmak üzere, Anadolu'nun birçok yerinde görülmektedir. Fakat bu konuda şu ana kadar yapılan çalışmalar seramik yoğunluğuna göre oldukça sınırlı sayıdadır. Bu durum Phryg seramiği hakkında yapılan araştırma sırasında karşılaşılan zorluklardan biri olarak belirtilmesini zorunlu kılmaktadır. Bu tez içerisinde Phryg seramiği, Gordion merkezli çalışılmıştır. Bu durumun ana sebebi Gordionda'ki yerleşim katmanlarının çok iyi bilinmekte olmasıdır. Diğer bir sebep ise Gordion'da karşımıza çıkan seramik geleneğinin MÖ 9. yüzyıldan MÖ 4. yüzyıla kadar aralıksız devam etmesi ve benzer durumun Phryglerin birincil yerleşim yerlerinden olan batı platosundaki kentlerinde de görülmesinden kaynaklanmaktadır. Phryg seramiğinin yayılım alanını belirlemek için toplam 120 civarı buluntu veren merkez incelenmiştir. Bu merkezlerden 73 tanesi Kızılırmak'ın batısında, 45 tanesi ise doğusunda yer almaktadır. Kızılırmak'ın doğusu ile batısında karşılaşılan seramik geleneklerinin birbirinden farklı olmasından kaynaklı olarak, tez kapsamında varılan sonuçlarında değerlendirilmesiyle birlikte Phrygia'nın batı ve orta bölümlerinde görülen seramik geleneğinin Phryg seramiği için en temel şekilde kabul edilmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Ayrıca Kızılırmak Kavsi içerisinde ve Tabal Ülkesi'nde karşılaşılan Alişar IV seramik geleneğinin her ne kadar Phryg seramiği ile benzer birçok noktası olsa da ayrıldığı noktaları da göz önünde bulundurarak şu an için Phryg seramiği kapsamında değerlendirilmemesi gerekmektedir.