Türkçe dersi öğretim programı ve 6. sınıf Türkçe ders kitaplarının söz varlığı açısından incelenmesi

Abstract

Söz varlığı bir dilin sahip olduğu sözcükler ile birlikte deyim, atasözü, ikileme, terim gibi ögelerin bütününü kapsamaktadır. Toplumların kültürü, yaşayışı, inanç ve değerler sistemi gibi birçok özelliğinden izler taşıyan söz varlığı, bu unsurların gelecek nesillere taşınmasının yolunu açmaktadır. Eğitim öğretim kurumlarında bireylerin yararlandığı en temel kaynakların ders kitapları olduğu düşünüldüğünde Türkçe ders kitaplarının da söz varlığı ögelerini yansıtması ve öğrencilerin söz varlığını geliştirecek şekilde düzenlenmesi beklenmektedir. Bu kapsamda araştırmada 6. sınıf Türkçe ders kitaplarında bulunan okuma metinlerindeki söz varlığı ögeleri tespit edilmiştir. Bununla birlikte ders kitaplarının önemli bir bölümünü oluşturan okuma ve dinleme / izleme metinlerinden sonra verilen, öğrencilerin söz varlığını geliştirmeye yönelik etkinlikler Türkçe Dersi Öğretim Programı çerçevesinde incelenmiştir. Tarama modelinde nitel bir araştırma olarak yürütülen çalışmada veriler, doküman analizi yöntemi ile toplanmış ve elde edilen bu veriler içerik analizi tekniği ile çözümlenmiştir. Verilerin toplanması ve verilerin çözümlenmesinde uzman görüşlerine başvurulmuştur. Araştırmanın sonucunda okuma metinlerinde en sık tekrar eden söz varlığı ögeleri, her bir söz varlığı ögesinin (deyimler, atasözleri, ikilemeler, terimler, özdeyişler, kalıp sözler / ilişki sözleri yabancı sözcükler, yerel söylemler ve özel isimler) metinlerde ne sıklıkla kullanıldığı belirlenmiş ve bunlarla ilgili listeler oluşturulmuştur. Araştırmada özel yayınevi tarafından hazırlanan 6. sınıf Türkçe ders kitabında 3101 farklı söz olmak üzere toplamda 12896 söz varlığı ögesi; MEB Yayınları tarafından hazırlanan 6. sınıf Türkçe ders kitabında ise 2888 farklı söz olmak üzere toplamda 10517 söz varlığı ögesi bulunduğu tespit edilmiştir. Ayrıca incelenen her iki ders kitabında da en sık kullanılan söz varlığı ögesinin özel isimler olduğu belirlenmiştir. Araştırmada okuma ve dinleme / izleme metinlerinden sonra verilen etkinlikler ise Türkçe Dersi Öğretim Programı çerçevesinde incelenmiştir. Bu bağlamda özel yayınevi tarafından hazırlanan 6. sınıf Türkçe ders kitabında 125, MEB Yayınları tarafından hazırlanan 6. sınıf Türkçe ders kitabında ise 78 söz varlığı etkinliği tespit edilmiştir. Bu söz varlığı etkinliklerinde en fazla okuma becerisine yönelik etkinliğe yer verildiği, diğer dil becerisi alanları ile ilgili ise daha az etkinliğe yer verildiği ve bu kapsamda etkinliklerin beceri alanlarına dağılımında dengeli bir dağılım olmadığı sonucuna varılmıştır. Ayrıca etkinliklerin nicelik olarak yeterli gibi görünse de büyük bir bölümü birbirine benzer olduğu için nitelik olarak yeterli olmadığı düşünülmektedir. Araştırmanın sonuçlarından hareketle ders kitaplarında içerisinde daha fazla atasözü ve özdeyiş bulunan okuma metinleri tercih edilebileceği, ders kitaplarında yer alan etkinliklerin çeşitliliği sağlanarak öğrencilerin dikkati çekilebileceği, sonraki yapılacak olan çalışmalarda ders kitaplarındaki okuma metinleri ile birlikte etkinliklerin de incelenebileceği gibi öneriler sunulmuştur.