Abstract:
Anadolu'ya ilk defa Bizans İmparatorluğu zamanında girmiş olan ipekböcekçiliği önceleri Marmara bölgesinde daha sonraları Akdeniz kıyıları ve Diyarbakır dolaylarına yayılmış, Osmanlı İmparatorluğu'nun Bursa'yı başkent ilan etmesinden sonra Bursa ve İzmit civarında da büyük gelişme göstermiştir 1 . 16.yüzyılın ortasına doğru, refah düzeyinin yükselmesi, halkın iyi giyinme arzusuyla birlikte ipekli dokumacılığı çeşitlenmiştir. Bursa'dan başka İstanbul, Edirne, Amasya, Denizli, İzmir ve Konya gibi yerlerde ipek dokumacılığı yapılmaya başlanmıştır. 19.yy ilk yarısından itibaren Bursa'da buhar gücüyle çalışan makinelerle ipek iplik çekimi yapan filatür fabrikalarının kurulmasıyla dünya koşullarına ayak uydurulmaya başlanmıştır. 19.yy' da Osmanlı sınırları içerisinde 160'a yakın fabrika kurulmuştur2. Filatür fabrikalarının kurulması, el mancınıklarıyla ipek ipliği çekmekte olan küçük işletmelerinin kapanmasına yol açmıştır. Ancak bu durum bir yandan da, fabrikaların ihtiyaç duyduğu çok miktarda kozanın üretilebilmesi için, halkı ipekböcekçiliğine yönlendirmiştir. 1888 yılında Düyun-u Umumiye İdaresi tarafından Bursa ile çevre bölgelerdeki ipekböcekçiliğini ıslah etmek amacıyla "Harir Darü't-Talimi" ismi verilen bir İpekçilik Okulu'nun kurulmasına karar verilmiştir. Fransa'ya eğitim için gönderilen Kevork Torkumyan'ın müdürlük yaptığı okul ilk yıl 12 öğrenciyle eğitime başlamıştır. Önce iki yıllık daha sonra bir yıllık kurs olarak eğitime devam eden okul, öğrencilerini sınavla almıştır. 1922 yılına kadar Harir Darü't –Talimi'den 2032 kişi ipekböcekçiliği diploması almıştır. 1921 yılını takiben önceleri Duyun-u Umumiye İdaresi tarafından Bursa'da açılan eski Harir Darü't-Talimi, İpekböcekçiliği Mektebi adı ile yeniden İktisat Vekâleti tarafından Türkiye'nin Edirne, Diyarbakır, Antalya, Denizli, bölgelerinde kurulmuştur. 1928 senesinde Yenikapı'da "Antalya İpekböcekçiliği Mektebi", 1938 senesinde de Antalya'nın ilçesi Alanya'da da "Alanya İpekböcekçiliği Mektebi" kurulmuştur. Antalya İpekböcekçiliği Mektebi 1926–1935 Seneleri arasında 178 öğrenci mezun etmiştir. Okulun etkisiyle ipekçiliğe ilgi artırılmış ve 1949'da Antalya'da yaş koza üretimi 112. ton olarak gerçekleşmiştir. 1930'da gerçeklesen 63 tonluk üretimle kıyaslandığında üretimin iki katına çıkmış olduğu görülür. Bu sonuç, İpekböcekçiliği Mektebi'nin katma değeri yüksek olan ipek üretimiyle şehir ekonomisine yaptığı katkının bir göstergesidir.
