İlköğretim kurumu yöneticilerinin yönetsel ilişkilerinde kullandıkları mizaha ilişkin görüşler ile mizah iklimi, yöneticilerin mizah tarzları ve çatışma yönetimi stratejileri arasındaki ilişki

Abstract

Bu çalışmanın amacı ilköğretim kurumu yöneticilerinin ve öğretmenlerinin mizaha ilişkin algılarını, yöneticilerin yönetsel ilişkilerinde kullandıkları mizaha ilişkin görüşler ile okulların mizah iklimi, yöneticilerin mizah tarzları ve çatışma yönetimi stratejileri arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Çalışmada nicel ve nitel araştırma yöntemlerinin birlikte kullanıldığı paralel karma yöntem stratejisi araştırma modeli olarak kullanılmıştır. Çalışmanın tarama modeli ile desenlenen nicel bölümünün evreni 2014-2015 Eğitim Öğretim yılında Antalya ili 5 merkez ilçe (Muratpaşa, Kepez, Konyaltı, Döşemealtı ve Aksu) sınırları içinde bulunan 223 devlet ilkokulunda ve ortaokulunda görev yapmakta olan 631 yönetici ve 6850 öğretmenden oluşmaktadır. Çalışmanın bu bölümünde 253 ilköğretim kurumu yöneticisi anketi ile 651 ilköğretim kurumu öğretmeni anketi değerlendirmeye alınmıştır. Nitel araştırma modelinin çalışma grubu ise ilköğretim kurumlarında çalışan 9 yöneticiden ve 12 öğretmenden oluşmaktadır. Nitel veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış görüşme formu ve gözlem notları kullanılmıştır. Nicel veri toplama aracı olarak ise ilköğretim kurumlarının mizah iklimini, yöneticilerin mizah tarzlarını ve çatışma yönetimi stratejileri belirlemeye yönelik üç ayrı ölçme aracı kullanılmıştır. Bu ölçme araçları tek anket formunda birleştirilmiştir. Dört bölümden oluşan ölçme aracının birinci bölümde katılımcıların kişisel bilgilerini, ikinci bölümde ilköğretim kurumlarının mizah iklimini, üçüncü bölümde ilköğretim kurumu yöneticilerinin mizah tarzlarını, dördüncü bölümde ise ilköğretim kurumu yöneticilerinin çatışma yönetimi stratejilerini belirlemeye yönelik maddelere yer verilmiştir. Ölçme araçlarında Likert tipi beşli derecelendirme ölçeği kullanılmıştır. Anlamlılık testlerinde ,05 ya da ,01 düzeyi esas alınmıştır. Nicel verilerin analizinde yüzde, frekans, aritmetik ortalama, standart sapma, basit korelasyon analizi (Pearson korelasyon katsayısı), hiyerarşik çoklu doğrusal regresyon analizi, parametrik testlerden ilişkisiz örneklemler için t-testi, ilişkisiz örneklemler için tek faktörlü varyans analizi ile tek faktörlü varyans analizinin varsayımlarının karşılanamaması durumunda parametrik olmayan testlerden Kruskal Wallis testi kullanılmıştır. Nitel verilerin analizinde ise betimsel analiz ve içerik analizi birlikte kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, yöneticilerin ve öğretmenlerin mizaha yükledikleri anlamların yapıcı nitelikte olduğu ve mizahı pozitif bir şey olarak algıladıkları görülmektedir. Mizah iklimine ilişkin sonuçlar ise okullarda yapıcı mizah türlerinin kullanımının baskın olduğunu göstermektedir. Yöneticilerin kullandığı mizahın okul ve çalışanlar üzerindeki yapıcı etkisinin yıkıcı etkilerine göre daha yaygın olduğu bulunmuştur. Bu sonuçlarla paralel olarak da okullarda olumlu mizah iklimi türlerinin daha baskın olduğunu tespit edilmiştir. Mizah tarzlarına ilişkin sonuçlar yöneticilerin olumlu mizah tarzlarını kullanmayı olumsuz mizah tarzlarına göre daha fazla tercih ettiklerini ortaya koymuştur. Çatışma yönetimi stratejilerine ilişkin sonuçlar ise yöneticilerin çatışma yönetimi sürecinde en fazla problem çözme stratejisini, en az ise uzlaşma stratejisini kullandıklarını göstermektedir. Çatışma sürecinde mizah kullanımının etkisine dair görüşlerin genel olarak olumlu olduğu görülmektedir. Ancak, mizah kullanımının risklerine de vurgu yapılması oldukça manidardır. Bulgular mizahın çatışma yönetimi açısından etkili bir araç olabileceğini; bu aracı çatışma içinde bulunan tarafların kullanmasının sorunu daha da büyütmek açısından risk teşkil edebileceğini ortaya koymaktadır. İlköğretim kurumlarının mizah iklimi, yöneticilerin mizah tarzları ve çatışma yönetimi stratejiler arasında ise genel olarak anlamlı ilişki olduğu görülmüştür. Yöneticilerin mizah tarzlarının; okulların mizah ikliminin ve yöneticilerin çatışma yönetimi stratejilerinin anlamı bir yordayıcısı olduğu bulunmuştur. Benzer şekilde okulların mizah ikliminin de yöneticilerin çatışma yönetimi stratejilerinin anlamı bir yordayıcısı olduğu görülmüştür.