Türkiye’de kırsal kalkınmada sosyal inovasyon

Abstract

Bu çalışmanın temel amacı Türkiye'de yerel aktörler öncülüğünde ve yerel halkın katılımı ile kırsal/bölgesel sorunlarına yeni ve sürdürülebilir çözümler geliştirmesi olarak tanımlanabilecek sosyal inovasyonun belirleyicilerini ortaya koymaktır. Bu amaca yönelik olarak 15 ilde 22 ilçede 341 kırsal kalkınma paydaşı ile anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Örneklem medyada ve akademik araştırmalarda kırsal kalkınmada başarılı örnekler olarak sunulan ilçelerdir. Seçilen ilçelerde yapılan anketlerden elde edilen verilerin analizi sonucunda örneklemin oluşturan bölgelerde ortaya konulan kırsal kalkınma faaliyetlerinin; i) endojen kalkınmaya mekansal yaklaşım kapsamında birer sosyal inovasyon örneği olarak kabul edilip edilemeyeceğinin ortaya konulması ve ii) eğer bunlar kırsal alanda sosyal inovasyon örnekleri olarak kabul edilir ise, bu sosyal inovasyonların gerçekleşmesinde temel belirleyicilerin (ön koşulların) saptanması çalışmanın başlıca odaklandığı sorunsallardır. Anket verilerine göre kırsal kalkınmada sosyal inovasyon olarak tanımlanan faaliyetlerin önkoşullarını belirlemeye yönelik yapılan Faktör Analizi sonucu sekiz faktör belirlenmiştir. Bu faktörler toplam varyansın %64'ünü açıklamaktadır. Faktörler arasında ilk sırada "sosyal sermaye faktörü" olarak adlandırılan faktör yer almakta olup varyansın tek başına yaklaşık %38'ini açıklamaktadır. Diğer faktörler ise sırasıyla Politikalar ve Olanaklar Faktörü, Altyapı Faktörü, Yöreye Özgü Sermaye Faktörü, Kırsal Turizm Faktörü, Tarımsal Potansiyel Faktörü, Ürün, Maliyet ve Gelir Faktörü ve Toplumsal Cinsiyet ve Güçlendirme Faktörü olarak belirlenmiştir. Bu bağlamda kırsal alanlarda yaşayan bireylerin, kırsal alanları diğerlerinden ayıran içsel kalkınma potansiyelleri (sosyal, doğal, tarihi ve kültürel sermaye) hakkındaki farkındalıklarının artırılmasının önemli olduğu görülmektedir. Kırsal alandaki kalkınma paydaşlarının bu potansiyelleri en etkin biçimde nasıl ve ne şekilde açığa çıkarabilecekleri konusunda bilinçlendirilmeleri önemlidir. Kırsal alanlarda kalkınma yolunda ilerleme kaydettirecek sosyal inovasyonların ortaya çıkması için sosyal sermayenin güçlendirilmesine yönelik politikalar geliştirilmelidir.