İran islam devrimi ve değişen İran dış politikası

Abstract

İran islam Cumhuriyeti 1.648.195 km2 yüzölçümü, 81 milyon nüfusu ile Ortadoğunun en önemli ülkelerinden biridir. 90% Şii nüfusla dünyada en çok Şii'nin yaşadığı ülkedir. Ülkede Farslar, Azerbaycan Türkleri, Kürtler, Türkmenler yaşamaktadır. 20. yüzyılın başlarında Batı'nın en yakın müttefiki olarak girse de, 20. yüzyılın sonlarına doğru Batı karşıtı bir ülke olmuştur. Batı düşmanı çevrilmesi İran devrimi ile alakalıdır. Devrimden sonra yeni hükümete karşı düşmancıl bir tavır takınan Batı aynı tavrı görmüştür. Çeşitli yöntemlerle anti-devrim uygulansa da başarıya ulaşılamamıştır. İran Rusya ve Çin'le müttefiktir. Şanghay İş Birliği Örgütü'ne de üyedir. Ekonomisi petrol ve gaz ihracatına dayanmaktadır. İç politikada devrimi korumak, dış politikada devrim ihracı yapma politikası uygulayan İran son dönemlerde Ortadoğu'dakı otororite boşluğunu iyi kullanmıştır. İslam devriminden sonra Irak, Yemen, Lübnan, Suriye gibi ülkelerde yayılmacı politikalarını uygulamaya çalışmıştır. Azerbaycan, Bahreyn gibi ülkelerde de Şii nüfusun çok olması bu hükümetleri korkutmaktadır. Son dönemlerde İran bu politikayı askeri, ekonomik, eğitim alanlarında kullanmaktadır. İran Velayet-i Fakih anlayışı ile bölgedeki Şii'lerin savunucusu rolunu üstlenmeye çalışmaktadır. Şii Hilali kurma mücadelesi veren İran, İnşacı politikaları ile Ortadoğuda idealist davranırken, Orta Asya'da ve Şii nüfusun olmadığı bölgelerde realist olarak yaklaşmaktadır. Tezin amacı bölgeyi iyi bir şekilde analiz ettikden sonra Ortadoğu'daki sorunlara çözümler aramaktır. Bu cözümleri ararken İslam devriminin ideolojisini, içerde ve dışarda yaptığı politikaları anlamaktan geçmektedir.