Ortaokul Türkçe ders kitaplarının toplumsal cinsiyet rolleri göndermeleri açısından incelenmesi

Abstract

Bu araştırma, 2015–2016, 2016–2017, 2017–2018 eğitim–öğretim yıllarında ortaokulda (5, 6, 7, 8. sınıflar) okutulan Türkçe ders kitaplarında yer alan görsellerdeki kadın ve erkek figürlerinin birlikte gösterildiği bireylerin, eylemlerin, mekânların, nesnelerin ve kitaplarda yer alan metinlerin ana ve yan karakterlerinin cinsiyetlere göre incelenerek, toplumsal cinsiyet farkındalığının eğitimin en önemli materyali olan ders kitaplarına yansıma ve değişimlerin saptanması amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu araştırma, betimsel nitel bir araştırma desenine sahiptir. Doküman incelemesi yoluyla veri toplanmış ve toplanan verinin analizi içerik çözümlemesi yoluyla yapılmıştır. Araştırmada incelenen dokümanlar, Antalya ilinde, MEB ve Talim Terbiye Kurulunun ortaokullarda 2015-2016, 2016-2017, 2017-2018 eğitim öğretim ders yılları için okutulmasına izin verdiği Türkçe ders kitaplarıdır. Araştırmada yapılan inceleme sonucunda, kitaplardaki görsellerde toplam 1300 yetişkin erkek, 400 yetişkin kadın vardır. Kadın ve erkeğin kimlerle birlikte gösterildiğine bakıldığında, aralarındaki en temel farklılık erkeklerin kadınlardan çok kalabalıkla ve tek başına gösterilirken; kadınlar ise aile, çocuk ve yetişkin(ler) ile gösterilmişlerdir. Kadınlar erkeklere göre daha çok çocuğa yönelik eylemde bulurken erkekler ise daha çok kamusal eylemle gösterilmiştir. Erkekler daha çok kamusal alanda kamusal nesnelerle gösterilirken kadınlar sosyal hayatta ve ev çevresinde özel nesnelerle gösterilmişlerdir. Kitapların görsellerinde toplam 573 erkek çocuk ve 250 kız çocuk yer almaktadır. Kızlar erkeklerden daha çok tek başına ve aile ile gösterilirken erkek çocuklar, çocuk ve yetişkin(ler), tek başına ve kalabalıkla gösterilmişlerdir. Erkek çocuklar daha çok birincil toplumsal ilişki içeren eylemlerde yer alırken kız çocuklar ise ikincil ilişki içeren eylemlerde yer almışlardır. Kitapların metinlerinde ise ana ve yan karakterlerde yetişkin erkekler yetişkin kadınlara ve çocuk figürlere göre daha çok yer almıştır. Araştırma sonucunda; yıllara göre bakıldığında, ders kitaplarındaki metinlerde ve figürlerde toplumsal cinsiyet göndermelerinde herhangi bir azalma olmamıştır.