Kozlu (Zonguldak) kömürlü karbonifer (Vestafaliyen-A) birimlerinin organik jeokimyasal özelliklerinin belirlenmesinde biyomarker verilerinin kullanılması

Abstract

Bu çalışmada Zonguldak'ın Kozlu ilçesindeki Türkiye Taş Kömürleri (TTK) işletmesine bağlı maden ocağından alınan Kozlu Formasyonu'nundaki Acılık, Domuzcu ve Büyük damarlarına ait Vestafaliyen-A yaşlı kömürlü örneklerin organik jeokimyasal özellikleri değerlendirilmiştir. Organik jeokimyasal özelliklerinin belirlenmesinde kullanılan piroliz analizine göre Toplam organik karbon (TOC) miktarları ortalama olarak Acılık damarı için %3,65, Domuzcu damarı için %38,75 ve Büyük damar için %27,2 değerlerinde olup, Acılık damarı için kaynak kaya potansiyeli "çok iyi kaynak kaya", Domuzcu ve Büyük damarları için ise "mükemmel kaynak kaya" sınıfında yer alırken, hidrojen ve oksijen indeksleri ile belirlenen organik madde türünde, Acılık damarı III. Tip, Domuzcu ve Büyük damarlarları II. - III. Tip kerojen içermektedir. Pirolizlerde belirlenen Tmax ve özüt değerlerinin yanı sıra gaz kromatografi (GC) ve gaz kromatografi - kütle spektrometre (GC-MS) analizleri ile belirlenen n-alkan ve biyomarker parametreleri ile örneklerin olgunluk seviyesi belirlenmiş olup Acılık damarının olgun, Domuzcu ve Büyük damarlarının ise ileri olgun-aşırı olgun seviyede olduğu görülmüştür. Biyomarker verilerindeki C27, C28 ve C29 steranların dağılımı, steran/hopan oranı, C29 (norhopan) /C30 (hopan) oranı, homohopan dağılımındaki değişiklikler ve n-alkan dağılımlarındaki pristan ve fitan oranlarına göre belirlenen çökelim ortamı parametrelerine göre, her üç damar da karasal kökenli olup, kırıntılı kaynak kayadan oluşmuştur. Domuzcu ve Büyük damar oksik, Acılık damarı ise anoksik koşullarda oluşmuştur. Acılık damarı için orta zincirli n-alkanların baskınlığı damarlı bitki, mikroalg ve cyonobakteri girdisini, Domuzcu ve Büyük damarlarında ise kısa zincirli n-alkanların baskınlığı, yoğun alg ve mikroorganizma varlığını gösterir. Ayrıca yapılan çalışmada Acılık damarına ait örneklerin biyodegredasyona uğradığı belirlenmiştir.