Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kullanılan uyarlanmış metinlerin uyarlanma durumları üzerine bir inceleme

Abstract

Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde okuma becerisini geliştirmek üzere faydalanılan yazınsal metinlere ders kitaplarında yer verildiği bilinmektedir. İleri düzeydeki öğreniciler özgün olarak sunulan yazınsal metinleri kolaylıkla kavrayabilirken başlangıç ve orta düzey öğrenicileri yeterli dilsel edince sahip olmadıkları için bu metinleri kavramakta güçlük çekmektedirler. Dolayısıyla bu yazınsal metinlerin ders kitaplarında uygun bir şekilde yer alabilmesini sağlayabilmek için belirli yöntemler ve ölçütler çerçevesinde düzeye uygun hâle getirilmesi gerekmektedir. Bu düşünceden yola çıkılarak yabancı dil olarak Türkçe öğretimi için hazırlanmış ders kitaplarında kullanılmakta olan uyarlanmış metinlerin, metin uyarlama ölçütlerine uygunluğu açısından incelenmesi çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Çalışma nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesine dayanmaktadır. Çalışma kapsamında alanyazın taraması yapılmış ve alan uzmanlarının görüşüne başvurulmuştur. Yapılan inceleme öncesinde, Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe B1 öğretim setindeki uyarlanmış metinler belirlenmiş, uyarlanmış metinlerin özgün kaynaklarına ulaşılmış ve metin uyarlama ölçütlerini içeren metin değerlendirme aracı hazırlanmıştır. Oluşturulan metin değerlendirme aracındaki uyarlama işlemleri için Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe A1-A2 ve Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe B1 öğretim setinde yer alan dil bilgisi sıralanışı temel alınmıştır. İncelemenin sonunda yapılan işlemlerin frekans ve yüzde değerleri hesaplanarak uyarlanmış metinlerdeki işlemlerin oranları sunulmuştur. Sayısal olarak sunulamayan veriler değerlendirilerek düzyazı şeklinde rapor edilmiştir. Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe B1 ders kitabı ve çalışma kitabında yer alan uyarlanmış metinler üzerinde yapılan metin uyarlama işlemlerinin oranlarına bakıldığında en çok sözlüksel sadeleştirme işleminin yapıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Sözdizimsel sadeleştirme ve genişletme işlemlerinin ise hemen hemen aynı oranda olduğu görülmüştür. Sözlüksel sadeleştirme işlemleri arasında en çok uygulanan alt işlemin "Anlatımı zorlaştıran ve cümleyi uzatan kelimeleri, cümleleri silme", sözdizimsel sadeleştirme işlemleri arasında en çok uygulanan alt işlemin "isim, sıfat ve zarf cümlelerini ayırma/ kaldırma/ değiştirme", genişletme işlemleri arasında en çok uygulanan alt işlemin "Tekrar ve yeniden yazma yöntemiyle kapalı/açık anlatımları açık/kapalı hâle getirme (eksiltileri tamamlama)" işlemi olduğu sonucuna ulaşılmıştır.