1840-1844/45 yılı temettuat defterleri ışığında Kalkan Kazası'nın sosyo-ekonomik ve demografik yapısı

Abstract

Temettuat defterlerinin Osmanlı tarihi çalışmaları içerisindeki yeri şüphesiz yadsınamayacak derecede önemlidir. Bu kapsamda Kalkan kazası temettuat defterleri kullanılarak hazırlanan çalışmanın özgün olmasının yanında yöre tarihine ışık tutması da beklenmektedir. Temettuat defterleri ilk defa 12 Ocak 1840 tarihli bir talimatname ile, muhassıl nezaretinde tutulmaya başlanmıştır. Temettuat defterleri kazanın demografik yapısı, etnik yapısı, fertlerin menkul ve gayr-ı menkul kaynakları, yıllık kazancı, vergi yükü ve mesleği hakkında bilgi vermektedir. Ayrıca yetiştirilen tarımsal ürün ve beslenen hayvanlar hakkında da bu defterlerden bilgi edinmek mümkündür. Çalışmanın konusu olan Kalkan Kazası, bu dönemde Konya Eyaleti'nin Teke Sancağı'na bağlı olup farklı yıllarda kayıt altına alınmış iki temettuat defterine sahiptir. Bu defterlerden ilki ML.VRD.TMT.d. kodu ile 1840, ikinci ise 1844/45 yıllarına aittir. Her iki defterin çeviri yazısı yapılarak hazırlanan çalışma, giriş bölümü de dahil olmak üzere toplam dört bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde daha çok temettuat kelimesinin anlamı, kapsamı ve uygulanması gibi konulardan bahsedilirken Osmanlı Devleti'nin daha önce uyguladığı vergi sistemine de kısaca değinilmiştir. Ek olarak kazanın coğrafi yapısı, fiziki durumu ve tarihinden de bu bölümde bahsedilmiştir. Birinci bölümde kazanın idari durumundan ve köylerin sosyal-demografik yapısından bahsedilmiştir. İkinci bölümde ekonomik yapısından ve geçim kaynaklarından, üçüncü bölümde ise kaza genelinden toplanan vergi çeşitlerinden bahsedilmiştir. Transkribe edilen defterlerdeki veriler değerlendirilirken ayrıntılı bir şekilde karşılaştırılmıştır. Yapılan karşılaştırma, kaza genelindeki her köyün yıllara göre gösterdiği değişimleri, istatistiksel olarak yansıtmamızı da kolaylaştırılmıştır. Ayrıca kazanın iki farklı deftere sahip olması çalışmamızı tablo ve grafik bakımından zenginleştirmemize de olanak sağlamıştır.