Özet:
Serbest radikaller ve reaktif oksijen türleri (ROS) ile antioksidatif sistemler arasındaki dengenin kaybı olarak tanımlanan oksidatif stresin, karbonhidratlar, lipidler ve proteinler üzerinde negatif etkileri vardır. Oksidatif stres, çeşitli kronik hastalıkların gelişimiyle de ilişkilidir. Diabetes Meilitus (DM), kronik böbrek yetmezliği (KBY) gibi hastalıklara çeşitli biyokimyasal mekanizmalarla oluşan yüksek oksidatif stres düzeyleri eşlik eder. Bununla beraber, diyabet, üremi ve diyalizin oksidatif strese etkileri kesin olarak ortaya konamamıştır. Oksidatif stres, ateroskleroz ve diğer kronik diyabet ve diyaliz komplikasyonlarının patogeneziyle de ilişkilidir. Bu hastalarda artan oksidan durum ve azalan antioksidan savunma sistemi, ateroskleroz görülme sıklığını artırmaktadır. Bu hastalarda kardiyovasküler sebepli ölüm oranı artmaktadır. Çalışmamızın amacı, diyabet, KBY ve hemodiyalizin, oksidatif stres üzerinde ayrı ayrı ve beraberce oluşturduklan etkileri belirlemektir. Bu değişiklerin ve mekanizmalarının, açık ve kesin olarak ortaya konulması, diyabet, KBY ve hemodiyalizin oluşturduğu komplikasyonların önlenmesinde ve bu amaçla oluşturulacak stratejilerin belirlenmesinde temel oluşturacaktır. Bu amaçla diyabetîk, diyalize girmeyen KBYMi, diyabetik olan ve olmayan hemodiyaliz hastalarında (diyalize giren hastalarda diyaliz öncesi ve sonrası), (1) Lipid peroksidasyon göstergesi olarak tiobarbitürik asid reaktif maddeler (TBARS, MDA); (2) Oksidatif protein hasarının göstergesi olarak karbonil düzeyleri; (3) Nitrit ve nitrat düzeyleri; (4) Antioksidan enzim düzeyleri; süperoksid dismutaz (SOD), katalaz (KAT) ve glutatyon peroksidaz (GSH- Px); (5) Redükte glutatyon (GSH) düzeyleri; (6) C ve E Vitamin düzeyleri; (7) Sülfidril düzeyleri ölçülmüştür, sonuçlar yaş ve cinsiyet uyumlu sağlıklı bireylerin sonuçlarıyla karşılaştırılmıştır. Bulgularımıza göre diyabet, KBY ve hemodiyaliz hastalarında lipid peroksidasyonu, protein oksidasyonu ve nitrik oksit seviyeleriyle gösterilen oksidatif durum artmakta, enzimatik olan ve enzimatik olmayan antioksidanların oluşturduğu antioksidan sistem zayıflamakta ve artan oksidatif stres bu hastalarda hastalık seyrini kötüleştirmektedir. Biyouyumlu membranların kullanımı, ultra saf diyalizat, antioksidan vitamin takviyesi, reaktif oksijen türlerinin ve oksidatff modifikasyona uğrayan maddelerin uzaklaştırılması gibi önlemler, uzun süreli diyaliz hastalarında komplikasyonların azaltılmasında etkili olabilir.
