Özet:
Bu çalışmada 1875-1943 yılları arasında Kahire'de yaşamış Ahmed el-Hâşimî'nin hayatı, ilmî kişiliği ve el-Kavâidü'l-esâsiyye li'l-lugati'l-arabiyye adlı eseri konu edilmiştir. Arap dünyasında Fransa'nın 1789'da Mısır'ı işgaliyle başlayıp süregelen yenilikçi hareketler 19. yüzyılın ortalarında etkisini arttırmış, bundan Arap dili de yeterince etkilenmiştir. Bu modernist akımlar nahiv ilminin yenilenmesi, sadeleştirilmesi ve kolaylaştırılması girişimlerine neden olmuştur. O dönemde dildeki modernist yaklaşımlar iki grupta tasnif edilebilir. Birinci grup Arap gramerinin kökten kaldırılması ya da değiştirilmesi fikrini savunurken; ikinci grup ise gramer ilmindeki zorlukların kolaylaştırılarak yeni üslup ve yöntemlerle öğretilmesi fikrini benimsemiştir. Ahmed el-Hâşimî, Arap gramerinin yeni yöntem ve metotlarla kolaylaştırılarak öğretilmesi fikrini benimseyenlerin gurubunda yer almıştır. Bu çalışma giriş, iki bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Giriş bölümünde nahiv ilmi hakkında genel bilgiler verilmiştir. Birinci bölümde yazarın hayatı ve ilmi kişiliğine değinilmiştir. İkinci bölümde ise eser ayrıntılı olarak incelenmiştir. Elde edilen bilgiler sonuç kısmında değerlendirilmiştir. el-Hâşimî, el-Kavâidü'l-esâsiyye eserini ünlü nahivci İbn Mâlik'in manzûmesi el-Elfiyye ve onun önemli şerhlerini esas alarak hazırlamıştır. Eser içerik, konuların tertibi ve işleniş yönlerinden el-Elfiyye ile örtüşmektedir. Ancak yazar eserde modern eğitim öğretim metotlarını uygulayarak, nahiv ilmi öğretimine yeni bir soluk getirmek istemiştir. Eser sâde ve anlaşılır bir üslupla kaleme alınmıştır. Öğretici yönü ön plana çıkan eserde, öğrencinin ilgisini canlı tutmak ve nahvin sıkıcılığı önlemek için farklı öğretim metotlarına da yer verilmiştir. Eserde, öğretim ilkelerinden, basitten karmaşığa doğru öğretme, amaca dönüklük, aktiflik ve öğrenciye görelik ilkelerinin esas alındığı tespit edilmiştir.
