Klasik dönem Osmanlı minyatürlerinde savaş tasvirleri ve Antalya örneğinde sanatsal uygulamaları

Abstract

Osmanlı Devleti'nin kuruluş yıllarına ait tarihi bilgiler yetersiz olsa da, sonraki dönemler hakkında yazılı kaynaklardan oluşan geniş bir bilgi birikiminin mevcut olduğu bilinmektedir. Yazılı kaynaklar içerisinde konusu tarih olan eserlerde yer alan Osmanlı minyatürlerinin çoğunluğu padişahların veya komutan olarak seçilen vezirlerin yaptıkları savaş, kale, kent kuşatmaları ve deniz üstünde yapılan çıkartmaların tasvir edildiği bilinmektedir. Osmanlı ordusunun yapmış olduğu bu seferleri, savaşları, kuşatmaları nakkaşlar kimi zaman kendileri olayların içinde bulunup gözlemleyerek, kimi zamanda el yazması metinlere dayanarak minyatürlerini tasvirlemişlerdir. Kullandıkları her iki yöntemde de her zaman gerçeği yansıtmaya özen göstermişlerdir. Bilindiği gibi 16.yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı nakkaşhanesinde hazırlanan Osmanlı şehnamelerindeki farklı yeni kurgu ve sade görsel anlatım diliyle Osmanlı minyatürünün klasik çağı şekillenmiştir. Bu şekillenmeyi yapan nakkaş, Üstad Osman olmuştur. 16.yüzyılın sonlarına doğru saray nakkaşhanesinin nakkaşbaşısı Nakkaş Hasan olmuştur. Nakkaş Hasan'ın üslubu diğer nakkaşlardan ayrıdır. Şehnamelerin dışında Osmanlı savaşlarının tasvir edildiği ikinci eser Gazaname veya Gazavatnamelerdir. 17.yüzyılın başlarında bu eserler artmıştır. Osmanlı nakkaşları 16.yüzyıl sonu, 17.yüzyıl başında yapılmış olan savaş, kuşatma ve çıkartmaların tasvirlerini, yapmış oldukları kompozisyonlarla doğru ve yaratıcı bir şekilde yansıtmışlardır. Bu görsellerin her biri birer belge niteliği taşımaktadır. Ele aldığımız köklü bir liman kenti olan Antalya kurulduğu andan günümüze kadar önemini korumuştur. Konumu itibariyle de tarih boyunca pek çok gücün hâkimiyeti altına girmiştir. Antalya şehri Türkiye Selçuklu hâkimiyetindeyken ilk kez II. Kılıç Arslan zamanında kuşatılmış fakat kuşatma başarı ile sonuçlanmamıştır. I. Gıyasettin Keyhüsrev'in ikinci saltanatı olan 1207 yılında ki fethi başarıyla gerçekleşmiştir. Türkiye Selçukluları bir liman şehrine sahip olmuş, devletin siyasi ve ekonomik yükselişi devam etmiştir. Bu çalışmada Osmanlı Dönemi Türk Minyatür sanatının dönemleri incelendiğinde savaş tasvirli olan el yazmalarının ağırlıklı olarak klasik dönemde olmasından dolayı araştırmanın dönemsel olarak ele alınması gerekliliği doğmuştur. Osmanlı dönemine ait tüm savaş tasvirli el yazmalarının incelemesinin çok zor olması nedeniyle, klasik döneme ait el yazmalarında yoğun olarak bulunan savaş tasvirli minyatürlerinin kataloglama çalışmasının yapılarak elde edilen verilerin bilim dünyasına kazandırılması bakımından yararlı olacaktır.