Özet:
Zeytinlerde düzensiz meyve verimine ekoloji, kültürel işlemlerin yanı sıra kendine verimsizlik ve uygun tozlayıcıların seçilmemesi neden olmaktadır. Bu çalışmada Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Araştırma ve Uygulama Arazisindeki 'Gemlik', 'Manzanilla', 'Memecik', 'Nizip Yağlık' ve 'Tavşan Yüreği' çeşitlerinde bazı fenolojik gözlemler, çeşitlerin polen canlılıkları ve kendileme ve doğal tozlama sonucu kendine verimlilikleri saptanmıştır. Kendileme tozlamada somaklar üzerindeki çiçekler balon aşamasında bez kese torbalarına alınmış, çiçek açım zamanında polenler kese içerisine dökülmüş, kese ağzı iple kapatılmış ve kese sallanarak tozlama gerçekleştirilmiştir. Çiçek tozlarının canlılık düzeyleri 2,3,5 triphenyl tetrazolium chlorid (TTC) testi ile gerçekleştirilmiştir. Çeşitlerde somaklanma mart ayının başında başlamış ve çiçeklenme mayıs ayının ortasında tamamlanmıştır. Somaklanma ve çiçeklenme başlangıcı, tam çiçeklenme ve çiçeklenme sonu en erken 'Gemlik' çeşidinde olurken, en geç ise 'Nizip Yağlık' ve 'Tavşan Yüreği' çeşitlerinde saptanmıştır. Çiçeklenme süresi 'Gemlik'te 15 gün, 'Manzanilla' ve 'Memecik'te 10 gün, 'Nizip Yağlık'ta 12 gün ve 'Tavşan Yüreği'nde 11 gün sürmüştür. Kendileme ve doğal tozlamalar sonucu çeşitlerde elde edilen meyve tutum (%) oranlarında önemli farklılıklar belirlenmiştir. Denemede kullanılan tüm zeytin çeşitlerinde serbest tozlamadan elde edilen % meyve oranları kendilemeye göre daha fazla olmuştur. 'Gemlik' ve 'Tavşan Yüreği' kendine verimli, 'Memecik' ve 'Nizip Yağlık' kısmen verimli ve 'Manzanilla' kendine verimsiz saptanmıştır. Hem serbest ve hem de kendilemede en yüksek meyve tutumu 'Tavşan Yüreği' çeşidinde belirlenmiştir. En fazla % canlı ve yarı canlı çiçek tozu oranı 'Manzanilla' ve en düşük ise 'Memecik' çeşidinde saptanmıştır.
