BDDT temelli sosyal beceri eğitimi programının şiddet suçundan mahkum olmuş beliren yetişkinlerin saldırganlık, öfke yönetimi ve iletişim becerileri üzerindeki etkinliğinin incelenmesi

Abstract

Şiddet suçundan hüküm giymiş mahkûmlar hem ceza infaz kurumlarına girmeden önce hem de sonra öfke ve saldırganlıkla ilgili problemlerle mücadele etmektedir. Bu nedenle, rehabilitasyon çalışmaları kapsamında, tüm dünyada ceza infaz kurumlarında öfke ve saldırganlığı azaltmaya yönelik programlar uygulanmaktadır. Bu araştırmanın iki amacı vardır. Bunlardan ilki, şiddet suçundan hüküm giymiş beliren yetişkinlik dönemindeki erkek mahkûmların profillerini ortaya çıkarmak ve sosyal beceriler açısından eğitim ihtiyaçlarını belirlemektir. İkincisi ise, Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) temel alınarak hazırlanan Sosyal Beceri Eğitimi programının şiddet suçlarından mahkûm olmuş beliren yetişkinlerin saldırganlık, öfke yönetimi ve iletişim becerileri üzerindeki etkililiğini incelemektir. Araştırmanın birinci aşamasında Antalya E Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu'nda şiddet suçları sebebiyle mahkûm olan 18-25 yaş arasındaki 46 erkek mahkûm ile bireysel görüşmeler yapılmıştır. Mahkûmların yaşları, eğitim durumları, en son ne iş yaptıkları, sağlık durumları, madde kullanım öyküleri, aile özellikleri, cezaevinde bulunma sebepleri gibi dmografik bilgiler edinilmiştir. Ayrıca, öfke yönetimi konusunda kendilerini ne derece yeterli gördükleri, hangi sosyal beceri konularında eğitime ihtiyaç duydukları ve hangi konularda kendilerinde değiştirmek veya geliştirmek istediklerine ilişkin bilgiler toplanmıştır. Daha sonra bireysel görüşmelerden elde edilen bu veriler analiz edilerek mahkûmların profilleri çıkarılmış, sosyal beceriler açısından eğitim ihtiyaçları belirlenmiş ve bu ihtiyaçlara yönelik BDT temelli bir Sosyal Beceri Eğitimi programı hazırlanmıştır. Araştırmanın ikinci aşamasında ise kontrollü deneysel bir çalışma yürütülmüştür. Deneysel çalışmanın örneklemi 18 (8 deney, 10 kontrol) erkek mahkûmdan oluşmaktadır. Deney grubunda yer alan katılımcılara 8 oturumdan oluşan ve araştırmacı tarafından geliştirilen Sosyal Beceri Eğitimi programı uygulanmış, kontrol grubundaki katılımcılara ise herhangi bir eğitim verilmemiştir. Araştırmada veri toplamak için Buss ve Perry Saldırganlık Ölçeği, Sürekli Öfke ve Öfke İfade Tarzı Ölçeği ve İletişim Becerileri Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmanın birinci aşamasındaki nitel veriler değerlendirilirken mahkûmların sorulara verdikleri cevaplar analiz edilmiş ve frekansları hesaplanmıştır. Araştırmanın ikinci aşamasında ise ön test ve son test verileri SPSS 22 paket programı kullanılarak analiz edilmiştir. İlk olarak ön test puanları arasında anlamlı bir farkın olup olmadığını test etmek için Mann Whitney U Testi daha sonra mahkûmların ölçeklerden aldıkları ön test puanları ile son test puanları arasında anlamlı bir farkın olup olmadığını test etmek için Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi kullanılmıştır. Araştırma bulguları deney grubundaki katılımcıların Saldırganlık Ölçeğinin alt ölçekleri olan fiziksel saldırganlık, düşmanlık, öfke ve sözel saldırganlık ölçeklerin de ön test ve son test puan ortalamaları arasında da anlamlı fark tespit edilmiştir. Deney grubundaki katılımcıların Sürekli Öfke ve Öfke İfade Tarzı Ölçeği'nin alt ölçekleri olan öfke içe vurumu ve öfke dışa vurumu ön test ve son test puanları arasında da anlamlı bir fark bulunmamıştır. Ancak diğer alt ölçekler olan sürekli öfke ve öfke kontrolü ön test ve son test puanları arasında anlamlı bir fark bulunmuştur. Deney grubundaki katılımcıların iletişim becerileri alt ölçekleri olan egoyu geliştirici dil, etkin dinleme, kendini tanıma/kendini açma ve empati ön test ve son test puanları arasında anlamlı bir fark bulunmuş ancak ben dili alt ölçeğinin ön test- son test puanları arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Bulgular, BDT temelli Sosyal Beceri Eğitimi programının mahkûmların saldırganlık puanlarını azaltma, öfke yönetimi ve iletişim becerileri puanlarını arttırma konusunda etkili olduğunu göstermiştir. Dolayısıyla, bu ve benzeri öfke yönetimi ve iletişim becerilerini geliştirmeyi amaçlayan sosyal beceri programlarının şiddet suçu sebebiyle cezaevlerinde bulunan beliren yetişkinlik dönemindeki mahkûmlara uygulanması önerilebilir.